حضرت علی (ع) در احادیث خود، به خطرات مال بدون عقل، فریبندگی دنیا، مسئولیت ثروت، پرهیز از غرور، استفاده درست از ثروت، و ارزش معنوی مال تأکید دارند.
حضرت علی (علیهالسلام) سخنان زیادی در مورد ثروت و مال دارند که در آنها به اصول اخلاقی، احتیاط در برخورد با مال و طریقه استفاده از آن پرداختهاند. در اینجا 10 حدیث از حضرت علی (ع) در مورد ثروت و مال آورده شده است:
"ثروت بدون عقل، مایه فریب است."
(نهجالبلاغه، حکمت 379)
این حدیث اشاره دارد به اینکه ثروت بدون استفاده از عقل و تدبیر میتواند فرد را به گمراهی و فریبکاری بیاندازد.
"ثروت دنیا فریبنده است، ولی هیچگاه نمیتواند قلب انسان را سیراب کند."
(غررالحکم)
حضرت علی (ع) در این جمله یادآور میشوند که مال و ثروت، هرچند فریبنده به نظر میآید، نمیتواند نیازهای روحی انسان را برآورده کند.
"ثروت به دست آوردن آسان است، ولی نگه داشتن آن دشوار است."
(نهجالبلاغه، نامه 31)
این حدیث به مخاطبان یادآور میشود که به دست آوردن مال آسان است، اما حفظ آن نیاز به تدبیر و حکمت دارد.
"اگر پولی به دست آوردی، از آن به بهترین نحو استفاده کن و هیچگاه در مصرف آن اسراف نکن."
(غررالحکم)
حضرت علی (ع) همواره توصیه میکردند که مال باید با تدبیر و خرد مصرف شود.
"ثروت از دیدگاه خداوند، مسئولیت است نه خوشبختی."
(نهجالبلاغه، حکمت 238)
این حدیث نشان میدهد که ثروت از نظر حضرت علی (ع) نه وسیلهای برای لذت، بلکه مسئولیتی است که باید با آن برخوردی صحیح داشت.
"ثروت زیاد، فرد را به غرور و تکبر میکشاند."
(غررالحکم)
حضرت علی (ع) به اهمیت پرهیز از غرور و تکبر در اثر برخورد با مال و ثروت تأکید دارند.
"هرگاه در مسیر ثروت قدم برمیداری، حواست باشد که دلت گرفتار آن نشود."
(نهجالبلاغه، حکمت 162)
حضرت علی (ع) در این سخن یادآور میشوند که انسان باید در برابر ثروت، قلبش را مراقبت کند و گرفتار آن نشود.
"مال در دست انسان به مانند آتش است، اگر درست از آن استفاده نشود، فرد را میسوزاند."
(غررالحکم)
این حدیث تأکید میکند که استفاده نادرست از مال میتواند ضرر بزرگی برای فرد به همراه داشته باشد.
"ثروت، انسان را نمیسازد؛ بلکه انسان است که ثروت را میسازد."
(نهجالبلاغه، حکمت 250)
حضرت علی (ع) در اینجا به این نکته اشاره دارند که شخصیت انسان باید بر اساس ویژگیهای اخلاقی و روحی شکل گیرد، نه بر اساس داراییهای مادی.
"اگر ثروت انسان را از یاد خداوند غافل سازد، آن مال هیچ ارزشی ندارد."
(غررالحکم)
در این حدیث حضرت علی (ع) یادآور میشوند که ثروت باید در خدمت خداوند و اهداف الهی باشد، در غیر این صورت هیچ ارزشی ندارد.
این سخنان نشاندهنده دیدگاه عمیق حضرت علی (ع) در مورد مال و ثروت است که بر اساس عقل، اخلاق و تقوا، استفاده از آن را ضروری میداند.