غیاث الدین ابوالفتح عمر بن ابراهیم خیام نیشابوری، ریاضیدان، اخترشناس و شاعر ایرانی، در 28 اردیبهشت سال 427 هجری قمری و در زمان حکومت سلجوقیان در نیشابور به دنیا آمد. وی دارای هوشی فوقالعاده و حافظهای قوی بود. علاوه بر مهارت در ریاضی و نجوم، او در فلسفه، دین، تاریخ، گاهشماری و موسیقی نیز دانش فراوانی داشت.
غیاثالدین ابوالفتح عمر بن ابراهیم خیام نیشابوری: دانشمند برجسته و شاعر نامدار
نابغه ریاضیات و نجوم:
غیاثالدین ابوالفتح عمر بن ابراهیم خیام نیشابوری، ریاضیدان، اخترشناس و شاعر ایرانی، در 28 اردیبهشت سال 427 هجری قمری در نیشابور و در زمان حکومت سلجوقیان دیده به جهان گشود. او دارای هوشی فوقالعاده و حافظهای قوی بود. علاوه بر مهارت در ریاضی و نجوم، در فلسفه، دین، تاریخ، گاهشماری و موسیقی نیز دانش فراوانی داشت و به همین دلیل میتوان او را بهحق یکی از بزرگترین دانشمندان قرن پنجم دانست. شهرت و مقام خیام در زمان خود باعث شد که معاصران وی را با لقبهایی مانند "امام"، "فیلسوف" و "حجة الحق" بستایند.
زندگی پربار و آثار ماندگار:
برخی میگویند که شغل پدر خیام، ابراهیم، خیمهدوزی یا چادر دوزی بود، در حالیکه برخی دیگر معتقدند او به امور دیوانی مشغول بوده است. خیام در حدود سال 449 هجری نیشابور را ترک کرد و به سمرقند رفت. در آنجا، تحت حمایت و سرپرستی ابوطاهر قاضی القضات سمرقند، کتابی به زبان عربی درباره معادلات درجه سوم با عنوان "رسالة فی البراهین علی مسائل الجبر والمقابله" نوشت و آن را به دلیل رابطه خوب خود با خواجه نظامالملک تقدیم کرد.
خیام آثار علمی و ادبی بسیاری تألیف کرده است، از جمله "رسالة فی البراهین علی مسائل الجبر والمقابله"، "رسالة فی شرح مااشکل من مصادرات کتاب اقلیدس"، "رسالة میزان الحکمه" و "القول علی اجناس الذی بالاربعه". اشعار او که بیشتر در قالب رباعی هستند، به موضوعاتی چون شک و حیرت، مرگ و فنا، و ارزش عمر میپردازند. تعداد واقعی رباعیات خیام را حدود هفتاد دانستهاند، اگرچه به او چند هزار رباعی نسبت داده شده است.
روایت تاریخی مشهوری وجود دارد که نشان میدهد خیام در آخرین لحظات حیات، مشغول مطالعه کتاب "شفا" از ابن سینا بود. او پس از وصیتنامه، نمازش را به جا آورد و در سجده با یاد خداوند، جان سپرد. خیام در سال 517 هجری قمری در نیشابور درگذشت و آرامگاهش در باغی قرار دارد که آرامگاه امامزاده محروق نیز در آن واقع شده است.